این مطلب را چندی پیش رضوان حکیم زاده؛ معاون پیشین آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در گفت و گو با یک خبرگزاری بیان کرده بود؛ ادعایی که از به بن بست رسیدن این طرح حکایت می کند.
اما همانگونه که حکیم زاده می گوید طرح شهاب به نتیجه مورد نظر خود نرسیده است؟
طرح شهاب چیست؟
برنامه ملی شهاب یا همان طرح «شناسایی و هدایت استعدادهای برتر» با هدف شناسایی دانش‌آموزان مستعد در حوزه‌های استعدادی مختلف و هدایت آن‌ها در بهمن ۸۶ در راستای تحول بنیادین آموزش و پروش به تصویب هیئت امنای بنیاد ملی نخبگان رسید. پس از تصویب این طرح، نخستین مرحله آن به صورت آزمایشی طی سال تحصیلی ۹۲ – ۹۱ و در هفت استان برای ۷ درصد دانش‌آموزان در پایه‌های چهارم و پنجم و ششم ابتدایی و پس از چندین سال این برنامه در کل دبستان‌ها اجرا شد.
دلیل اصلی کُند بودن روال برنامه شهاب
امید نقشینه‌ارجمند؛ معاون استعدادیابی و توانمندسازی فراگیر سمپاد به ما می‌گوید: برنامه‌ملی‌شهاب، برنامه‌ای برای شناسایی و هدایت همه استعدادهای برتر طی دوره دوم دبستان و تداوم آن تا پایان دوره متوسطه است. به طوری که در این برنامه همه دانش‌آموزان پایه‌های چهارم، پنجم و ششم ابتدایی، در۸ حوزه استعدادی - بدون اینکه آزمون مستقیمی از دانش‌آموزان گرفته شود- طی فرآیند آموزش توسط آموزگاران رصد و شناسایی می‌شوند.
مسئول بخش طرح‌ملی‌شهاب با بیان اینکه برنامه ملی شهاب با همکاری آموزش‌وپرورش و بنیاد ملی نخبگان اجرا می‌شود، می‌افزاید: مجری این طرح در وزارت آموزش‌وپرورش معاونت ابتدایی و سمپاد- سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان- هستند، اما علاوه بر اینکه در سال‌های نخست به مدت چندسال این طرح اجرا نشد، طی دورانی طولانی نیز فقط اطلاعات ثبت و بررسی می‌شدند که این روال موجب کُندشدن برنامه شده بود. با اینحال در ادامه، معاونت‌های دیگر آموزش‌وپرورش نیز به معاونت ابتدایی و سمپاد پیوستند که امید می‌رود سرعت اجرای طرح نیز افزایش یابد.
نحوه حمایت از دانش‌آموزان
دکتر نقشینه‌ارجمند ادامه می‌دهد: در حال حاضر دانش‌آموزان براساس اطلاعات تحصیلی سه‌ساله پایه‌های چهارم، پنجم و ششم در ۸ حوزه تعیین شده استعدادیابی و استعدادهای برتر شناسایی می‌شوند. البته با توجه به اینکه اطلاعات دانش‌آموزان مبتنی بر هیچ آزمون کنترل‌شده‌ای نیست و آموزگاران براساس تجربه و تا حدودی سلیقه خود استعداد دانش‌آموزان را ارزیابی می‌کنند، احتمال خطا در شناسایی دانش‌آموزان پیش‌بینی می‌شود. با این حال هم‌اکنون شناسایی دانش‌آموزان، فرم‌بندی و اطلاعات آن‌ها جمع‌بندی شده است، اما طبق اصول برنامه‌ملی‌شهاب، ادامه کار که هدایت است به شکل برچسب‌گذاری و هدایت مستقیم صورت نمی‌گیرد و به این‌ترتیب نیست که به دانش‌آموزان، اولیای آن‌ها و یا مسئولان مدرسه اعلام شود کدام دانش‌آموز در کدام حوزه -استعداد کلامی، ریاضی و غیره - برتر شناسایی شده است، بلکه طبق ضوابط برنامه دانش‌آموزان برتر هر حوزه به روش‌های مختلف هدایت می‌شوند.
معاون استعدادیابی و توانمندسازی فراگیر سمپاد می‌افزاید: اکنون دانش‌آموزانی داریم که از طریق برنامه‌ملی‌شهاب شناسایی شده‌اند که پس از مقطع دبستان در مدارس مختلف ادامه تحصیل می‌دهند و به طور حتم پراکندگی آن‌ها یکسان نیست و ممکن است در برخی مدارس فراوانی دانش‌آموزان شناسایی شده بیشتر و در برخی مدارس کمتر باشد. به‌این‌ترتیب روش حمایت از این دانش‌آموزان در برنامه‌شهاب این‌گونه است که مدارسی که تعداد دانش‌آموزان شناسایی شده آن‌ها بیشتر از تعداد مشخصی باشد و به اصطلاح محل تجمع دانش‌آموزان مستعد باشند، طرح‌های حمایتی شهاب از آن‌ها در قالب حمایت از مدرسه – با توجه به نیازهای مدرسه - در راستای رشد و پیشرفت دانش‌آموزان انجام می‌شود. به عنوان نمونه ممکن است برخی مدارس نیازمند توسعه آزمایشگاه باشند و برخی دیگر نیازهای دیگری داشته باشند که در گام نخست مدارس شبانه‌روزی شناسایی شده‌اند.
اجرای گام نخست هدایت برنامه شهاب در ۱۴۰ مدرسه شبانه‌روزی
نقشینه‌ارجمند، درخصوص دلیل انتخاب مدارس شبانه‌روزی برای گام نخست هدایت دانش‌آموزان شناسایی شده در برنامه‌ملی‌شهاب توضیح می‌دهد: به دلیل اینکه مناطق کم‌برخوردار نیازمند توجه ویژه هستند، در این برنامه شروع کار با مدارس شبانه‌روزی انجام می‌شود. البته ابتدا قرار بود ۱۰۰ مدرسه شبانه‌روزی شناسایی شوند اما با توجه به ملاحظات و درنظر گرفتن پراکندگی این مدارس، درحال‌حاضر ۱۴۰ مدرسه شبانه‌روزی در نقاط مختلف کشور شناسایی شده‌اند که با کمک بنیاد ملی نخبگان ، با شروع تعطیلات تابستان برنامه توجیه مدیران این مدارس آغاز می‌شود و امید می‌رود از ابتدای سال تحصیلی جدید بتوانیم این مدارس را تحت حمایت قرار دهیم. بی‌تردید در گام نخست کم‌وکاستی‌هایی وجود خواهد داشت و تجربه‌هایی به دست می آید که باید این تجربه‌ها در گام بعدی، یعنی توسعه برنامه به انواع مدارس دیگر مورد توجه قرار گیرد.
شهاب جایگزین سمپاد می شود؟
معاون استعدادیابی و توانمندسازی فراگیر سمپاد در پاسخ به این پرسش که آیا در آینده برنامه ملی شهاب جایگزین مدارس سمپاد خواهد شد، می‌گوید: خیر. به هیچ‌عنوان برنامه‌ملی‌شهاب جایگزین مدارس سمپاد نخواهد شد، بلکه یکی دیگر از ماموریت‌های سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان- سمپاد- است که باید به طور جدی به آن پرداخته شود.
نقشینه‌ارجمند با بیان اینکه از سال ۱۳۹۶ که زمزمه‌های حذف مدارس سمپاد قوت گرفته بود، این موضوع که ممکن است برنامه شهاب جایگزین مدارس سمپاد شود تکذیب و اعلام شد که از داده‌های شهاب به هیچ‌عنوان نباید برای ورودی دانش‌آموزان به مدارس سمپاد یا دیگر مدارس استفاده شود.
مسئول بخش طرح ملی شهاب با تاکید براینکه برنامه‌ملی‌شهاب، نوعی حمایت از دانش‌آموزان مستعد استعدادهای برتر است که به هیچ‌عنوان جایگزین مدارس سمپاد نخواهد شد، اضافه می‌کند: سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان نهادی است که بر امور تحصیلی دانش‌آموزان مستعد و با بهره هوشی بالا نظارت می‌کند. گزینش در مدارس سمپاد در دو مقطع متوسطه اول (ششم به هفتم) و متوسطه دوم (نهم به دهم) از طریق آزمون‌های سراسری مبتنی بر ارزیابی استعداد تحصیلی و استعداد تحلیلی صورت می‌گیرد. که مدتی به صورت یکی از معاونت‌های مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان فعالیت می‌کرد، اما سال ۱۳۹۷ شورای عالی انقلاب‌فرهنگی، با عنوان سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان احیا شد، ضمن تثبیت ماموریت قبلی یعنی پرورش استعدادهای درخشان در مدارس سمپاد ماموریت جدیدی برای این سازمان پیش‌بینی شده و این ماموریت به هدایت همه دانش‌آموزان مستعد استعدادهای برتر توسعه پیدا کرده است. بنابراین، برنامه‌ملی‌شهاب، عنوان‌دارترین برنامه در این حوزه توسعه فعالیت‌های سمپاد محسوب می‌شود که به نوعی می‌توان آن را مکمل برنامه‌های مدارس سمپاد برشمرد. البته جشنواره جوان خوارزمی که برای دانش‌آموزان متوسطه دوم اجرا می‌شود نیز از دیگر برنامه‌های این سازمان است.
وی تصریح می‌کند: برنامه ملی شهاب یکی از برنامه‌های معاونت فراگیر سمپاد است و چون با دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی سر و کار دارد، معاونت‌های آموزش‌وپرورش هم پای کار هستند و در واقع یکی از دلایل تاخیر چندساله اجرای این طرح را می‌توان نبود همگرایی و همدلی بین سمپاد و معاونت‌های آموزش‌وپرورش دانست. هدف شهاب هدایت دانش‌آموزان دارای استعداد برتر است ولی طی سال‌های گذشته با اصرار برخی مسئولان به تعریفی نادرست از این برنامه، کار به کندی پیش می‌رفت؛ آن تعریف نادرست این بود که منظور از «استعداد برتر» دربرنامه‌شهاب، استعداد برتر یک دانش‌آموز در مقایسه با استعدادهای خودش است. اینکه چرا این تعریف نادرست است، دو دلیل روشن در پاسخ به این پرسش قابل ارائه است. نخست اینکه ارزیابی دانش‌آموزان که از سوی آموزگاران انجام می‌شود، مقایسه یک نوع از استعداد با نوع دیگری از استعداد نیست، بلکه موضوع آن برتری دانش‌آموز مورد نظر در مقایسه با هم‌سالانش است. دوم اینکه متولی این طرح از یک سو سمپاد و از سوی دیگر بنیاد ملی نخبگان است و این نشان می‌دهد که هدف طرح همه دانش‌آموزان نیست. بلکه شناسایی استعداد برتر دانش‌آموزان است، در حالی‌که ماموریت آموزش‌وپرورش کل دانش‌آموزان می‌باشد و شهاب برای این هدف طراحی نشده است.
نقشینه‌ارجمند درخصوص نقش مدارس غیردولتی در برنامه‌ملی‌شهاب می‌گوید: برنامه‌شهاب شامل همه دانش‌آموزان کشور می‌شود و با توجه به اینکه دانش‌آموزان در انواع مختلف مدارس تحصیل می‌کنند، اینکه مدرسه شبانه‌روزی، نمونه دولتی، غیر انتفاعی و یا دولتی باشد تفاوتی نمی‌کند، زیرا هر مدرسه‌ای که محل تجمع دانش‌آموزان مستعد و شناسایی شده باشد با توجه به نیازهایی که دارد تحت حمایت شهاب قرار می‌گیرد.
برنامه‌ملی‌شهاب نیازمند بودجه قابل توجهی است
نقشینه‌ارجمند در خصوص بودجه مورد نیاز برنامه ملی شهاب می‌گوید: بر اساس الگوی شناسایی برنامه‌ملی‌شهاب، ایده‌آل ما این است که ۱۰ درصد دانش‌آموزان ۶ پایه متوسطه اول و دوم مشمول حمایت شوند. به این معنا که اگر در پایه‌ای یک میلیون نفر دانش‌آموز داشته باشیم، براساس اهداف تعیین شده برای این برنامه ۱۰۰ هزار نفر از این دانش‌آموز باید تحت انواع مختلف حمایت‌ها قرار گیرند. بنابراین اجرای ملی این طرح، نیازمند بودجه قابل توجهی است و بودجه‌ای که هم‌اکنون برای این مهم پیش‌بینی شده کافی نیست و باید همه نهادهایی که می‌توانند در زمینه پرورش استعدادهای برتر یاری‌رسان باشند -از پژوهش‌سراها و پژوهشگاه‌ها گرفته تا دانشگاه‌ها – به این برنامه کمک کنند.
معاون استعدادیابی و توانمندسازی فراگیر سمپاد تصریح می‌کند: گام نخست حمایت از استعدادهای برتر را می‌توان با بودجه اولیه شروع کرد و بنیاد ملی نخبگان تا حدی این بودجه را تامین می‌کند، اما بودجه مورد نیاز برای ادامه کار با توجه به نوع حمایت از مدارس متفاوت خواهد بود و از هم اکنون به طور دقیق قابل پیش‌بینی نیست.
مسئول بخش طرح‌ملی‌شهاب در خصوص نحوه نظارت بر مدارس مشمول حمایت در برنامه‌ملی‌شهاب نیز می‌گوید: با توجه به اینکه برنامه‌ملی‌شهاب با همکاری و حمایت بنیاد ملی نخبگان اجرا می‌شود، ضمن اینکه بنیاد ملی نخبگان در استان‌ها نمایندگانی دارد، سمپاد نیز در همه استان‌ها و بسیاری از شهرها نمایندگی دارد. از این‌رو، برای اینکه برنامه‌های حمایتی شهاب در مدارس منتخب به درستی انجام شود، طبق ساز و کار پیش‌بینی شده نظارت توسط نیروهای استانی انجام خواهد شد.
برنامه‌ملی‌شهاب در راستای فراگیر شدن فعالیت‌های سمپاد است
نقشینه‌ارجمند در پایان می‌افزاید: برنامه‌ملی‌شهاب ماموریت نوپایی در راستای فراگیر شدن فعالیت‌های سمپاد است که در مقایسه با فعالیت‌های قدیم این سازمان بروز و ظهور کاملی نداشته و نیازمند همکاری بیشتر رسانه‌ها می‌باشد تا از طریق رسانه‌ها دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها اطلاع یابند که بخشی از فعالیت‌های سمپاد مربوط به مدارس خاص خود و بخشی دیگر شامل همه دانش‌آموزان دارای استعداد برتر در مدارس مختلف کشور است.
نظر شما